Rozmowa kwalifikacyjna

Rozmowa kwalifikacyjna to najbardziej stresująca część rekrutacji do nowej lub pierwszej pracy. W jej trakcie musisz przekonać zwykle 2 lub 3 obce osoby, że jesteś najlepszym kandydatem na dane stanowisko. Niestety nie wiesz, jakie umiejętności w CV zaprezentowali pozostali kandydaci, więc trzeba polegać na własnej wiedzy i intuicji niezależnie od tego, czy jesteś osobą zdrową, czy z niepełnosprawnością.

Rozmowa rekrutacyjna to moment przejścia przez wstępne sito analizy CV potencjalnych kandydatów na aplikowane stanowisko. Wbrew pozorom zdaje się, że jest to stresujący sprawdzian jedynie dla przyszłego potencjalnego pracownika. Lecz gdy przychodzi do rozmowy o pracę z wykwalifikowaną osobą niepełnosprawną, której wykształcenie i wykazane w CV umiejętności predysponują ją do pełnienia obowiązków danego stanowiska, w głowie pracodawcy kłębi się wiele mimowolnych i dla większości osób z niepełnosprawnościami całkowicie naturalnie zrozumiałych wątpliwości, czasem stereotypów czy nawet uprzedzeń, których zazwyczaj bardzo ciężko jest się pracodawcy pozbyć. Rozmawiajmy więc łamiąc bariery. Nie ma gorszego początku współpracy niż założenia pracownika po rozmowie o pracę „…Ci ludzie są dla mnie tacy „z góry” na pewno nie sprostam ich wymaganiom przez swój stan zdrowia, ale boję się przyznać”, i z drugiej strony istnieje obawa „Nie umiem pomóc takiej osobie.., nie znam jej potrzeb…, z pewnością taki pracownik nie będzie tak wydajny jak zdrowy pracownik…, ach pewnie większość czasu spędzi na zwolnieniu, ale jest fachowcem w swoim obszarze, kto go będzie zastępować wtedy… w ogóle co to są te stopnie niepełnosprawności? …”Znacznie” niepełnosprawny i co może pracować?! Jak zapytać o ograniczenia czy bariery w pracy w sposób, który nie zostanie odebrany jako grubiański, jesteśmy wszak porządną firmą propagującą integrację, równość i dostępność… Niniejszy krótki poradnik ma na celu
w pierwszej części oswoić pracownika z sytuacją, jaką jest rozmowa kwalifikacyjna, często do pierwszej pracy. Z drugiej strony to uprzejmy drogowskaz dla pracodawcy jak bez zbędnego skrępowania czy poczucia winy potraktować osobę niepełnosprawną jako pełnowartościowego kandydata
do pracy.

Z artykułu dowiesz się:

  • Co to jest rozmowa kwalifikacyjna i jak się do niej przygotować w kilku prostych krokach.
  • Na co osoba z niepełnosprawnością powinna zwrócić uwagę podczas pierwszej wizyty w potencjalnym miejscu pracy i o co powinien zadbać pracodawca planujący zatrudnić osobę z niepełnosprawnością
  • Najczęściej zadawane pytania o niepełnosprawność podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
  • Baza wiedzy dla pracodawcy: niespecyficzne jednostki chorobowe, traktowane społecznie jako choroby cywilizacyjne, będące jednak tzw. Przyczyną niepełnosprawności
  • Pytania, sformułowania i gesty podczas rekrutacji do pracy osoby z niepełnosprawnością jakich pracodawca powinien unikać,
  • kilka rad, aby budować dobą atmosferę w pracy z osobą niepełnosprawną.

Co to jest rozmowa kwalifikacyjna i jak się do niej przygotować w kilku prostych krokach

Ta część poświęcona będzie syntetycznej prezentacji tego, czym jest rozmowa kwalifikacyjna i jak się do niej przygotować niezależnie od tego, czy jest się osobą niepełnosprawną, czy zdrową.

Rozmowa kwalifikacyjna to autoprezentacja zazwyczaj przed gronem 2 do 3 osób np. dyrektor jednostki i kierownik lub manager czasem też główny kadrowy. Trwająca około pół godziny rozmowa, przeplatana wywiadem na podstawie przedłożonego CV i pytań najczęściej z góry opracowanych pod profil proponowanego stanowiska. Warto więc wybierając się na rozmowę poczytać stronę internetową przyszłego pracodawcy, sprawdzić opinie o firmie na forach dotyczących aktywizacji zawodowej. Odpowiadając na pytania, nawet jeśli zabrniesz w chwilową niewiedzę, staraj się nie przerwać wypowiedzi, dialogu, obrócić pytanie zgodnie ze swoją interpretacją tak, by jak najlepiej opowiedzieć o swoich atutach w kontekście pytania.

W przypadku osoby niepełnosprawnej, warto o ile to możliwe, odwiedzić siedzibę firmy, do której zamierzamy aplikować o pracę i sprawdzić dostosowanie przestrzeni oraz komunikacji do indywidualnych zdrowotnych ograniczeń czy też potrzeb tzn. dostępność lub bardziej po ludzku mówiąc, sprawdzić czy przestrzeń jest przyjazna.

Sen jest bardzo ważny dla wszystkich. To jedna z 3 podstawowych potrzeb każdego człowieka poza tlenem i pokarmem. Złym pomysłem jest pójście na rozmowę o pracę bez przygotowania, ale spędzenie nocy przed rozmową „aby z czasem nie zapomnieć o czymś istotnym, o czym chcę powiedzieć” bezsennie zdecydowanie nie przyniesie oczekiwanego efektu. Osoby niepełnosprawne ruchowo lub z przyczyn o  genezie neurologicznej, w szczególności powinny zadbać o zdrowy sen. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej oceniane jest nie tylko to, co dana osoba ma zapisane w przedłożonym CV, ale także ogólne oznaki samopoczucia kandydata. Postawa u osoby niepełnosprawnej może mieć znaczenie dla ogólnego wrażenia (odruchowe rozciąganie spiętych mięśni, garbienie się w kierunku występującego bólu, przymykanie oczu w poczuciu dyskomfortu) przez osobę zdrową, która nas rekrutuje i z dużą dozą prawdopodobieństwa jesteśmy pierwszym niepełnosprawnym, z którym mają bliższy kontakt może zostać potraktowana jako znudzenie rozmową lub lekceważenie rozmówcy. Dlatego sen w najwygodniejszej z możliwych pozycji jest bardzo ważny, aby unikać brania silnych leków przeciwbólowych lub rozkurczowych  dniu rozmowy o pracę, aby nie zaburzyć szybkości reakcji, nie dać wrażenia, że osoba jest leniwa czy ospała, flegmatyczna w odbiorze.

Zadbaj o ubiór. To także rada uniwersalna zarówno dla kandydata zdrowego jak i niepełnosprawnego. Stereotypy o osobach niepełnosprawnych wiążą się niestety także z ich higieną. To, że osoba niepełnosprawna zastanawia się rano czy mając gorszy lub zwyczajny dla siebie dzień, będzie ją miał kto posadzić na toaletę w ciągu dnia, nie jest jednoznaczne z tym, że dba o siebie mniej i mniej jej na dobrym wyglądzie zależy. Nie należy nadmiernie zakrywać się ze swoimi niedoskonałościami wynikającymi z niepełnosprawności tj. blizny, krzywizny, ubytki, ale zadbać by strój oprócz wygody np. podczas siedzenia na wózku nie układał się w sposób eksponujący niedoskonałości. To pomoże uniknąć brutalnego potencjalnego sprowadzenia rozmowy na ograniczenia fizyczne w wykonywanej pracy lub krępujące pytania o szczegóły tła powstania niepełnosprawności.

Pamiętaj o śniadaniu. Cukrzyca to też jedna z całkiem odrębnych przyczyn niepełnosprawności, zaliczanych do chorób układu pokarmowego w sensie prawnym. Niepełnosprawność ta może występować w stopniu lekki, umiarkowanym lub znacznym o symbolu 11-I (schorzenia inne w tym metaboliczne). Nie pomijaj posiłku, napoju i swoich regularnych leków w dniu rozmowy o pracę. Te czynności wykonywane nawet zaraz przed czy po rozmowie, a nawet w obecności przyszłego grona pracowników pozwolą się im tylko lepiej oswoić z sytuacją i przyzwyczaić jako normy.

Na co osoba z niepełnosprawnością powinna zwrócić uwagę podczas pierwszej wizyty w potencjalnym miejscu pracy i o co powinien  zadbać pracodawca planujący zatrudnić osobę z niepełnosprawnością?

Po studiach lub szkole albo kursie specjalistycznym, masz dość siedzenia w czterech ścianach? Opanuj emocje i przytul siebie chłodno i analitycznie spoglądając na przestrzeń, jaka cię otacza w potencjalnym miejscu pracy.

  • Czy dojazd do pracy pozwoli ci na możliwie najwięcej samodzielności (bliskość przystanków komunikacji miejskiej lub postoju taksówek, albo ilość miejsc dla osób niepełnosprawnych na firmowym parkingu)?
  • Czy istnieją bariery architektoniczne, które potencjalnie zmniejszają szanse na wykonywanie proponowanej pracy na 100% swoich możliwości?
  • Czy jest dużo schodów i progów?
  • Czy sprawna jest winda?
  • Czy jest ciasnych korytarzy?
  • Czy jest pomieszczenie dedykowane przerwie na odpoczynek/rehabilitację?
  • Czy pracownicza kuchnia jest dostosowana do rodzaju niepełnosprawności?
  • Czy stanowisko pracy jest dostosowane technicznie do zakresu obowiązków w kontekście posiadanej niepełnosprawności?

Czas na odpowiedzi:

  • biurko dla osoby słabiej widzącej powinno znajdować się możliwie jak najbliżej okna by mieć jak najwięcej dostępu do światła dziennego,
  • biurko osoby na wózku powinno być obniżone lub regulowane w odstępie około po 120 cm od ścian narożnikowych, tak by osoba na wózku swobodnie mogła się obrócić z wózkiem,
  • większość osób na wózkach inwalidzkich o ile ich stan na to pozwala woli,
  • w pracy korzystać z krzesła biurowego niż spędzić 7 godzin na wózku,
  • dla osób siedzących na wózku inwalidzkim, przeznaczone dla nich półki na dokumenty i rzeczy osobiste powinny znajdować się nie wyżej niż na wysokości 80 cm od ziemi,
  • osoba poruszająca się samodzielnie lecz z trudnościami, lub niektórymi schorzeniami wewnętrznymi potrzebuje, aby jej stanowisko pracy zlokalizowane było w miarę możliwości lokalowych blisko drzwi danego biura, a droga do toalety była jak najkrótsza,
  • spektrum niepełnosprawności ruchowych potrzebuje w miejscu pracy windy, ograniczenia schodów i progów na ciągach komunikacyjnych, zabezpieczeń antypoślizgowych powierzchni wspólnych,
  • osoba z aktualnym orzeczeniem o niepełnosprawności ma prawo,
  • do dodatkowej przerwy o długości do 15 minut na ćwiczenia lub odpoczynek w ramach rehabilitacji poza przerwą higieniczną przysługującą każdemu pracownikowi, w miejscu pracy powinno znajdować się pomieszczenie pozwalające na krótki odpoczynek w wygodnej pozycji ciała,
  • osobie ze schorzeniami słuchu wzroku lub mowy (03-L) może być potrzebna dodatkowa listwa dokująca przy stanowisku komputerowym pozwalająca na wpięcie dodatkowych urządzeń ułatwiających mu komunikację.

Najczęściej zadawane pytania o niepełnosprawność podczas rozmowy kwalifikacyjnej.

Jako osoba niepełnosprawna zdeterminowana do podjęcia aktywności zawodowej powinieneś być przygotowany do tego, że całkiem nieznajoma osoba podczas rozmowy kwalifikacyjnej do pracy zada kilka pytań o niepełnosprawność. Oto krótka lista pytań, na jakie aplikująca do pracy osoba niepełnosprawna powinna być gotowa usłyszeć.

  • Jakie przeszkody najczęściej stawia ci twoja niepełnosprawność?
  • Czy są czynności, których nie możesz wykonywać?
  • Czy istnieją jakieś ograniczenia w wykonywaniu pracy związane z niepełnosprawnością?
  • Jak długo możesz pracować i czy należy Ci się krótszy dzień pracy oraz czy zamierzasz z tej możliwości skorzystać?
  • Czy potrzebujesz specjalnego miejsca pracy?
  • Jakie wyposażenie musi być do Twojej dyspozycji?
  • Jak radzisz sobie z niektórymi czynnościami (np. dla pracodawcy może być ważne to, czy skoro jeździsz na wózku, to potrzebujesz np. pomocy przy wykonywaniu różnych czynności w codziennej pracy np. związanych z posiłkiem, poruszaniem się po miejscu pracy itp.?
  • Czy zatrudnienie Cię przyniesie jakieś dodatkowe korzyści? Jakie?
  • Czy Twoja niepełnosprawność kiedykolwiek spowodowała jakiś problem?
  • Jak wygląda Twoja współpraca z innymi?
  • Jakie trudności miewałeś w trakcie pracy?

Nie dziw się tym pytaniom – jeśli pracodawca miał mały kontakt  z niepełnosprawnością, może tego po prostu nie rozumieć i nie wiedzieć, jak każdego człowieka trzeba go nauczyć i oswoić z tematem. Ty jesteś dla niego najlepszym źródłem informacji.

Pracodawco pamiętaj, że imputowanie a priori osobie z niepełnosprawnością niedoborów intelektualnych lub umiejętności jest krzywdzącym stereotypem. Osoba z niepełnosprawnością zazwyczaj otwarcie    i merytorycznie potrafi wyrazić swoje potrzeby, scharakteryzować trudności w życiu codziennym i te związane z pracą. Wykonywanie pewnych zadań swoimi sposobami, nie świadczy o oczekiwaniu na wyręczenie z obowiązku, nie świadczy też o lenistwie, mniejszej wartości wykonywanej pracy, nie świadczy o nieporadności tak zwanej życiowej (ta wszak zdarza się bez względu na stan zdrowia), nie ma więc potrzeby nadgorliwej pomocy osobie z niepełnosprawnością. Pracownik niepełnosprawny jest wręcz przewrażliwiony na infantylizowanie go czy pobłażanie zmieszane z litością wobec jego sytuacji. Praca z osobą niepełnosprawną wymaga od sprawnej części zespołu pewnego zasobu empatii oraz nie raz cierpliwości. Miejsce pracy to w dużej mierze ludzie i nie istotne, że budynek będzie „dostępny” jeżeli głowy ludzi w nim pracujących nie będą przyjazne i otwarte na naukę. Podczas rozmowy kwalifikacyjnej pracodawca powinien wystrzegać się nadmiernej ciekawości związanej  z niepełnosprawnością swojego kandydata, a to wynika wprost z dotyczących całego społeczeństwa zasad dobrego wychowania, żeby nie być zwyczajnie wścibskim. Jednocześnie nie trzeba krępować się dopytać o pewne szczegóły, jak poprawna nazwa schorzenia, dzienne rutyny związane z leczeniem w celu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i w razie wypadku ochronę pracodawcy. Jeśli pracownik niepełnosprawny legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności, śmiało można poprosić go, aby objaśnił jego zapisy, przysługujące mu na jego podstawie uprawnienia, poprosić o objaśnienie symbolu i opisów oraz ujętych w orzeczeniu syntetycznie bez rozwinięcia warunki pracy takich jak np. „praca niewymagająca dobrej sprawności lokomotorycznej”. Nic bardziej mylnego niż zdać takiego pracownika na przysłowiowe „call center”. Pracownik niepełnosprawny ruchowo może być posiadaczem prawa jazdy kategorii pełnej B i poruszać przystosowanym do siebie samochodem, wtedy nie należy zabierać mu szansy wykonywania np. zadań „wyjazdowych”, bo jest niepełnosprawny ruchowo, a na orzeczeniu widnieje wskazanie, że praca to powinna być „lekka praca biurowa”. Orzeczenie o niepełnosprawności to taka innego rodzaju graficznego  jedynie ogólna „tabelka”, która wskazuje na stopień naruszenia funkcji ciała oraz wynikające ze schorzenia potrzeby przystosowań w edukacji, pracy czy rehabilitacji.

Baza wiedzy dla pracodawcy

„Badania medyczne zrobiły tak niebywały postęp, że dziś praktycznie nie ma już ani jednego zdrowego człowieka.”
Aldous Huxley

Niewielu ludzi na co dzień uświadamia sobie, że jest wiele „przyczyn niepełnosprawności” – celowo ujęto w cudzysłów, ponieważ tak określa się rodzaj uszczerbku na zdrowiu na druku orzeczenia o niepełnosprawności. Nie o wszystkich chorobach na co dzień myśli się jako o niepełnosprawności, a są wśród nich tak powszechne dolegliwości takie jak:

  • cukrzyca typu 1 i 2,
  • nadciśnienie tętnicze na stałe leczone farmakologicznie,
  • krótkowzroczność powyżej -5,5 dioptrii,
  • skolioza kręgosłupa,
  • nieswoiste zapalenia jelit,
  • choroby metaboliczne,
  • choroby psychiczne takie jak depresja,
  • stany lękowe,
  • borderline,
  • choroba afektywna dwubiegunowa,
  • cięższe postaci astmy oskrzelowej.

Pytania, sformułowania i gesty podczas rekrutacji do pracy osoby z niepełnosprawnością, jakich pracodawca powinien unikać
– kilka rad, aby budować dobą atmosferę w pracy z osobą niepełnosprawną

Zdaniem wielu osób niepełnosprawnych wymyślone przez struktury ustawodawcze pojęcie „dostępności” jest dalece niefortunne, po prostu nie trafione. Wartością miejsca pracy, będzie takie, które stanie się otoczeniem przyjaznym osobie    z niepełnosprawnością. Dostępność nasuwa u zdrowej osoby automatyczne zaszufladkowanie osoby z niepełnosprawnością jako roszczeniowego, także w pracy, gdyż „oczekuje/żąda dostępności”.

  • Nie trzeba wykazywać nadmiernej nadgorliwości w pomocy „od wejścia”.
  • Niepełnosprawny kandydat do pracy tak samo, jak zdrowy wykazuje swoje indywidualne zachowania i reakcje niezwiązane z posiadaną niepełnosprawnością, niepełnosprawność nie powinna być wyznacznikiem ogólnego pierwszego wrażenia o pracowniku, a jedynie dodatkową określającą go informacją dla firmy w jakiś aspektach powinna uwzględnić dostosowanie stanowiska pracy kandydata.
  • Nie buduj sztucznej uprzejmości wobec osoby niepełnosprawnej, jeśli nie wiesz jak się zachować.
  • Bądź podczas rozmowy merytoryczny i szczery tak samo, jak wobec zdrowego pracownika.
  • Nie rekrutuj „dla zysków z dofinansowań” osoby z niepełnosprawnością, jeśli nie wierzysz i nie chcesz sprawdzić jej kompetencji w pracy.
  • Nie zakładaj z góry i nie sugeruj kandydatowi z niepełnosprawnością, że jego czas na potencjalnie potrzebną rehabilitację to twoja strata czasu i pieniędzy. Niepełnosprawny nie musi przepraszać za swoje uprawnienia ustawowe.
  • Daj osobie niepełnosprawnej opowiedzieć o sobie, nie przerywaj w tonie „dobra to już wszystko rozumiem”.
  • Unikaj robienie sztucznych ruchów/gestów wobec osoby niepełnosprawnej. Witamy się prawą dłonią, jeśli ktoś jej nie ma, to nie kombinuj nienaturalnej pozycji, jak podać lewą, lepiej się zwyczajnie lekko ukłonić.
  • Nie oceniaj całej grupy niepełnosprawnych z danym schorzeniem, że, tak czy inaczej, zachowują się wszyscy. Część osób na wózkach nie lubi być przepychana na ciągach komunikacyjnych „żeby im ułatwić przemieszczanie”.
  • Rozliczaj pracownika niepełnosprawnego przez pryzmat jego możliwości i predyspozycji tudzież zasobu wiedzy i szkoleń, jakie posiada, a nie przez pryzmat uwłaczającego upraszczania zadań i obowiązków ze względu na niepełnosprawność.
  • Pamiętaj, że osoba niepełnosprawna, lecz zdolna do świadczenia pracy jest całkowicie zdolna komunikowania swoich oczekiwań i potrzeb, jeżeli powstają, tak samo, jak każdy pracownik ma różne okresy w życiu prywatnym, a także może rozliczać się samodzielnie z powierzonych zadań.
  • Poczucie akceptacji jest istotne w przypadku każdej osoby, dla osób z niepełnosprawnością jest ono także ważne w miejscu i zespole w jakim pracują, upewnij się, że zespół w jakim ma pracować dany pracownik, jest na jego przyjęcie przygotowany mentalnie.
  • Tak samo, jak kandydatowi zdrowemu, niepełnosprawny zasługuje na tak samo profesjonalne traktowanie od wyglądu przez miejsce i otoczkę rozmowy z rekruterem firmy co zdrowy kandydat. Zadbaj o schludny wygląd. Nie przekładaj „nagle” rozmowy o pracę na odległy termin. To wprost oznacza, że masz wątpliwości.
  • Nie dawaj pracownikowi złudnej nadziei i nie zbywaj uprzejmością. Bądź uczciwy w swoich ocenach, opiniach i komunikatach wobec kandydata niepełnosprawnego.
  • Zachowuj się naturalnie, jeśli z natury lubisz żart i swobodną atmosferę, nie rozczulaj się nadmiernie nad pracownikiem niepełnosprawnym.
  • Nie poddawaj z góry pod wątpliwość przy pierwszym kontakcie z kandydatem niepełnosprawnym jego zdobytych kompetencji, sugerując między wierszami, że dyplom danej uczelni jest mniej wartościowy niż innej, która jednak np. nie oferuje nauki w trybie zdalnym.
  • Nie bądź zaskoczony, jeśli kandydat niepełnosprawny spróbuje negocjować warunki pracy w trybie zdalnym lub pół zdalnym. Wykonywanie zadań poza budynkiem biura nie oznacza obniżenia merytorycznej wartości wykonywanych zadań.
  • Niepełnosprawnością w większości przypadków nie można się zarazić, nie zwiększaj sztucznie dystansu podczas rozmowy z osobą niepełnosprawną, ani nie skracaj go bez zgody. Osoba niepełnosprawna doskonale wyczuwa, gdy traktowana jest„z góry”.
  • To w porządku, jeśli mówisz do kandydata o niepełnosprawności „tak trochę”, „tak bardziej” i „tak całkiem” niepełnosprawny, zamiast o stopniu niepełnosprawności, o przyjaznych przestrzeniach zamiast dostępnych, o godnych warunkach pracy zamiast wygodnych.
  • Rozmawiajmy o mocnych i słabych stronach, o wadach i zaletach, o umiejętnościach i predyspozycjach, a nie o tym, co jest „barierą”, „ograniczeniem”, „trudnościach” w kontekście proponowanej pracy.
  • Panuj nad stresem – niepełnosprawny czy zdrowy to człowiek, który przychodzi w gotowości do zgodnej współpracy.
  • Postaraj się w niepełnosprawnym kandydacie do pracy najpierw dostrzec wartość, a potem wady.
  • Niepełnosprawność to dodatkowa cecha określająca kandydata i nie musi być jego wadą. Często pracownik z niepełnosprawnością jest wielokrotnie bardziej zmotywowany i wytrwały oraz cierpliwy do rozwoju osobistego, doszkalania, przekwalifikowania, doskonalenia się w pracy niż inne osoby w gronie potencjalnych kandydatów do danego stanowiska i czeka na zaufanie pracodawcy, by obudzić swój potencjał.

Internetowe Centrum Informacji

W ramach naszego Centrum Informacji udostępniamy materiały informacyjne oraz umożliwiamy udział w konsultacjach ze specjalistami. Dzięki nim przedsiębiorcy i osoby z niepełnosprawnościami mogą w jednym miejscu znaleźć informacje o przysługujących im prawach, możliwościach i udogodnieniach.

Dla pracowników z niepełnosprawnością

Poznaj uprawnienia osób z niepełnosprawnościami w miejscu pracy oraz sprawdź, jak i gdzie szukać pracy, staży lub kursów. Dowiedz się jakie kwestie wiążą się z posiadaniem orzeczenia o niepełnosprawności.

Dla przedsiębiorców

Dowiedz się jak założyć firmę, gdzie szukać dofinansowań  na założenie działalności gospodarczej oraz sprawdź, jakie są korzyści z zatrudniania osób z niepełnosprawnościami.