W Integracyjnym Inkubatorze Przedsiębiorczości SKRZYNIA wspieramy aktywizację zawodową i tworzenie przedsiębiorstw bez barier. Dotyczy to nie tylko niepełnosprawności, ale też barier związanych np. z nieznajomością języka czy przepisów prawa, z którymi dziś mierzą się obywatele Ukrainy, którzy uciekając przed wojną przybyli do Polski i to właśnie u nas chcą podjąć prace zawodową. Przygotowaliśmy przegląd najważniejszych informacji tego dotyczących, które mogą być dla nich przydatne.

Zatrudnienie obywatela Ukrainy w Polsce

Pomoc Urzędów Pracy dla osób uciekających przed wojną w Ukrainie 

Osoby, które uciekły przed wojną w Ukrainie, mogą uzyskać pomoc przez bezpośrednią wizytę w Urzędzie Pracy, ale też w formie zdalnej, poprzez kontakt telefoniczny z Urzędem Pracy lub Infolinią UP (tel. 19524) lub poprzez portal internetowym dostępny także w języku ukraińskim – „Zielona Linia”.

W Powiatowych Urzędach Pracy oraz całodobowym urzędzie pracy można znaleźć szczegółowe informacje, które ułatwią poszukiwanie zatrudnienia [Wortal Publicznych Służb Zatrudnienia prowadzony przez Powiatowy Urząd Pracy we Wrocławiu – aktualna strona: Zatrudnianie cudzoziemców (praca.gov.Pl)]

Bez konieczności zarejestrowania się obywatel Ukrainy może skontaktować się telefonicznie lub udać się do Urzędu Pracy, gdzie odpowiedni doradca (tj. zawodowy lub pośrednik pracy) przeprowadzi z nim rozmowę i postara się ustalić sytuację – np. jego kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, możliwość podjęcia pracy, oczekiwania, co do pracy itd., tak by udzielić mu dalszej pomocy.

Obywatel Ukrainy może również korzystać samodzielnie z Centralnej Bazy Ofert Pracy bez wizyty w Urzędzie Pracy za pomocą komputera, telefonu lub innych mobilnych urządzeń z dostępem do Internetu (pl). Przeszukiwanie ofert pracy możliwe jest również za pomocą specjalnej aplikacji mobilnej „ePraca” (aplikacje obsługują urządzenia mobilne z systemem Android oraz iOS).

Obcokrajowcy uciekający przed wojną z terenu Ukrainy mogą rejestrować się w Powiatowych Urzędach Pracy. Nabycie statusu osoby bezrobotnej umożliwia zastosowanie wobec nich pełnego katalogu form pomocy określonego w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wśród których są szkolenia zawodowe, dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, refundację zatrudnienia (prace interwencyjne, roboty publiczne itd.), zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania do i z miejsca pracy, refundację kosztów opieki nad dzieckiem do lat 7 lub osobą zależną, itd.

Kto może podjąć prace w Polsce?

Zgodnie z przepisami specustawy z dnia 12 marca 2022 r. pracę mogą podjąć osoby przyjezdne, które legalnie przekroczyły granicę Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i później oraz są obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z zatrudnieniem osoby, która przybyła z Ukrainy, który i spełnia przynajmniej jeden z powyższych warunków pracodawca, zobowiązany jest do powiadomienia o tym właściwego Urzędu Pracy. Zgłoszenia należy dokonać w ciągu 14 dni kalendarzowych od momentu podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy. Co ważne, obywatel Ukrainy, powinien zarejestrować swój pobyt w Polsce, jeżeli jego wjazd nie został zarejestrowany podczas przekraczania granicy. W czasie rejestracji należy przedstawić dokumenty podróżne lub oświadczenie o dacie i sposobie wjazdu, jeśli przedstawienie innych dokumentów nie jest możliwe.

Do podjęcia legalnej pracy oraz poboru świadczeń w Polsce przez obcokrajowców wymagany jest numer PESEL (numer w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności). Na mocy przepisów specustawy obywatele Ukrainy mają możliwość uzyskania nr PESEL w Polsce.  Instrukcję dotyczącą tego, jak to wykonać można znaleźć na: www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-numer-pesel-oraz-profil-zaufany–usluga-dla-obywateli-ukrainy

Zgodnie z przyjętymi przepisami pobyt uchodźcy jest legalny na podstawie specustawy przez 18 miesięcy, licząc od dnia 24.02.2022 (Czyli do dnia 24 sierpnia 2023). Z kolei legalizacja zatrudnienia nastąpiła na podstawie oświadczenia do dnia 31.12.2022 – Tym samym po tym dniu, konieczne będzie zalegalizowanie dalszego zatrudnienia (np. w ramach procedury ze specustawy). Tak samo unormowana została sytuacja obywatela Ukrainy posiadającego Kartę Polaka. Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Polski w okresie, który legalizuje pobyt jego matki.

Pierwsza praca w Polsce – jaka umowa?

Podejmując zatrudnienie w Polsce, należy pamiętać o znajomości przepisów polskiego Kodeksu Pracy. W przypadku pracy na umowę o pracę obowiązuje minimalne wynagrodzenie za pracę. Umowa o pracę to podstawa prawna nawiązania stosunku pracy – w niej zawarte są najważniejsze informacje na jego temat. Umowa o pracę powinna zostać zawarta pisemnie zawierając poniższe dane:

• data zawarcia umowy,
• określenie stron umowy,
• obowiązki pracownika,
• rodzaj wykonywanej pracy,
• wymiar czasu pracy,
• termin rozpoczęcia pracy,

Sporządzenie umowy jest obowiązkiem pracodawcy. Zatrudnienie pracownika bez umowy jest niezgodne z prawem. Poza umową o pracę w Polsce można podjąć zatrudnienie w ramach umowy zlecenia oraz umowy o dzieło. Polskie przepisy pozwalają również obywatelom Ukrainy na prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce.

Wynagrodzenie za pracę

W przypadku zatrudnienia na umowę o pracę pracownik może liczyć na minimalne wynagrodzenie, które w 2022 roku wynosi 3010 zł brutto. Z kolei wysokość minimalnej stawki godzinowej na umowie zleceniu będzie wynosić 19,70 zł brutto. W oparciu o umowę o pracę zawartą pracownikowi przysługuje  urlop wypoczynkowy. Pierwsza praca daje prawo do 20 dni urlopu rocznie. Wyższy wymiar, czyli 26 dni, przysługuje po osiągnięciu 10 lat stażu pracy. Do okresu zatrudnienia wlicza się jednak również czas trwania nauki (w zależności od rodzaju wykształcenia: z tytułu ukończenia studiów wyższych 8 lat, szkoły policealnej 6 lat, technikum 5 lat, liceum 4 lata). Urlop wylicza się proporcjonalnie (w wymiarze 1/12 za każdy przepracowany miesiąc), można go udzielić już po pierwszym miesiącu pracy. Osoby posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności mogą korzystać odpowiednio z 30 lub 36 dni urlopu, Co bardzo ważne, niepełnosprawny obcokrajowiec, chcąc skorzystać z ulg i uprawnień wynikających z faktu posiadania niepełnosprawności, musi posiadać dokument wydany przez polskie organy orzecznictwa – Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności lub Komisję Lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W niektórych przypadkach, niedotyczących jednak zazwyczaj zatrudnienia, wystarczy tłumaczenie poświadczone notarialnie posiadanych dokumentów wydanych w kraju rodzimym. Osoba z niepełnosprawnością wedle polskich przepisów prawa może pracować w skróconym trybie pracy do 7 godzin lub 7,5 h przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia przewidzianego na stanowisku. Osoba z niepełnosprawnością ma prawo do 10 dni dodatkowego urlopu na cele rehabilitacyjne. Pracodawca ma prawo starać się o wsparcie finansowe ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych dla niepełnosprawnego pracownika z Ukrainy na takich samych zasadach jak dla pracownika z niepełnosprawnością pochodzenia polskiego. Szczegółowe zasady wsparcia osób dostępne są na stronach internetowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w zakładce Aktualności.

Ulgi i świadczenia dla Ukraińców oraz Polaków przyjmujących uchodźców – rozwiązania prawne

W Sejmie uchwalono przepisy, które mają uprościć legalizacje pobytu osób z Ukrainy. Rząd pracuje również nad pakietem świadczeń i ulg dla uchodźców. Uciekający przed wojną w Ukrainie od teraz mogą w łatwiejszy sposób zalegalizować swój pobyt w Polsce. Uchodźcy są też objęci pakietem świadczeń oraz możliwość ubiegania się o 500+ i inne świadczenia socjalne. Dodatkowo ustawa pozwala na korzystanie z ochrony zdrowia i naukę. Przepisy ustawy wskazują, że Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określi maksymalną wysokość świadczenia pieniężnego oraz warunki jego przyznania i przedłużenia jego wypłaty. Przepisy mają uwzględniać:

• liczbę obywateli Ukrainy napływających do Polski;
• sytuację ludności cywilnej;
• perspektywy zakończenia działań wojennych w Ukrainie;
• względy humanitarne;
• aktualną sytuację budżetu państwa i stan finansów publicznych.

Obywatele Ukrainy mają zostać zwolnieni w Polsce z obowiązku zapłaty podatku od otrzymanych darowizn. Zwolnieniu ma podlegać dowolna forma pomocy – od osób prywatnych, firm, organizacji poza rządowych, nie będzie ono także ograniczone kwotowo. Preferencja podatkowa w tej sprawie będzie obowiązywać od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. Przybywający z Ukrainy mają zostać również zwolnieni z podatku dochodowego (PIT) od świadczeń uzyskiwanych od osób fizycznych i firm (do końca 2022 roku). Ponadto planuje się także wprowadzenie rozwiązań, które mają ułatwić udzielanie pomocy przez polskie firmy i osoby fizyczne. Świadczenia dla osób przyjmujących uchodźców pod swój dach będą wolne od podatku, z kolei płatnicy PIT i CIT będą także mogli wpisać pomoc Ukraińcom w koszty uzyskania przychodu.

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022 r. została wprowadzona zerowa stawka VAT na pomoc na rzecz ofiar wojny w Ukrainie.
Przepisy rozporządzenia mają obowiązywać do 30 czerwca 2022 r.

Zgodnie z treścią rozporządzenia, obniżoną stawką VAT zostały objęte świadczenia realizowane na rzecz:

• Agencji Rezerw Strategicznych
• podmiotów leczniczych
• jednostek samorządu terytorialnego

Stawka VAT „0” będzie stosowana do:

• przekazania darowizn, jeśli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych,
• nieodpłatnego świadczenia usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika

Żeby skorzystać obniżonej stawki VAT, podatnik musi zawrzeć umowę z jednym z wyżej wymienionych podmiotów.

Czytaj również: