Prof. Ada Yonath, noblistka w dziedzinie chemii, będzie gościem specjalnym tegorocznej edycji Gdynia E(x)plory Week. Jest to zwieńczenie serii wydarzeń, będących prawdziwym świętem nauki i edukacji, którego wraz z Fundacją Pro Mathematica jesteśmy partnerem. Profesor Yonath zdobyła nagrodę Nobla z chemii w 2009 roku za badania nad strukturą i funkcją rybosomu, które wpłynęły na rozwój projektów badawczych na całym świecie. Już 25.11.2020, o 18:00 będziemy mogli wysłuchać jej wykładu!

Profesor Ada Yonath pochodzi z Izraela, ale korzenie jej rodziny związane są z Polską – jej rodzicie wyemigrowali z Łodzi w 1933 roku. Studiowała nauki chemiczne na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, a stopień doktora zdobyła w prestiżowym Instytucie Naukowym Weizmana. W trakcie swojej kariery naukowej pracowała na uczelniach na całym świecie – od Hamburga po Chicago. Jej badania koncentrują się na mechanizmach biosyntezy białek.

Droga do Nobla

Już w latach 70. XX wieku prof. Yonath postanowiła skupić swoją pracę na jednym z kluczowych dla odkrycia tajemnic żywych komórek zagadnieniu – syntezie białek. W tym okresie stanowiła ona dla naukowców zagadkę, ze względu na to, że nie została jeszcze określona struktura molekularna rybosomu. Choć jego opisanie było uznawane za niemożliwe, prof. Yonath, podjęła się tego wyzwania. Po 25 tysiącach prób udało się jej odkryć, że rybosomy z organizmów, które żyją w trudnych warunkach, będą twardsze w procesie krystalizacji. W 1980 roku udało się jej skrystalizować pustynną bakterię znaną jako Geobacillus stearothermophilus. Kolejnym trudnym zadaniem, z którym musiała się zmierzyć, było opracowanie sposobu na prześwietlenie rentgenowskie uzyskanego kryształu, bez uszkodzenia jego struktury. Profesor znalazła rozwiązanie – opracowała metodę polegającą na prześwietlaniu kryształów po uprzednim poddaniu ich temperaturze -185°C. Był to początek dalszych, wieloletnich badań. W 2000 roku, zespoły naukowców z Instytutu Naukowego Weizmana oraz Instytutu Maxa Plancka pracujące pod kierownictwem prof. Yonath, po raz pierwszy w historii rozwiązały kompletną strukturę przestrzenną rybosomu bakteryjnego. W ramach dalszych badań wykazano, jak niektóre antybiotyki mogą eliminować bakterie chorobotwórcze poprzez zapobieganie powstawaniu w nich kluczowych białek. Dorobek badaczki sprawił, że w 2009 roku otrzymała ona Nagrodę Nobla za badania nad strukturą i funkcją rybosomu odpowiedzialnego za „wdrażanie w życie” informacji zapisanych w DNA.

Badania prof. Yonath pozwoliły na dokładniejsze poznanie procesu dekodowania informacji genetycznej. Dostarczyły też wiedzy o rybosomach, która jest kluczowa dla rozwoju zaawansowanych antybiotyków nowej generacji.

Noblistka na Gdynia E(x)plory Week!

Ada Yonath, która na co dzień pracuje w Instytucie Nauki Weizmanna, jest członkiem licznych naukowych komitetów i posiada ponad 20 honorowych doktoratów uczelni z całego świata, będzie gościem specjalnym Gdynia E(x)plory Week. Każdy z nas może wziąć udział w wydarzeniu bezpłatnie. W tym roku odbywa się ono online! W jego programie są Krajowy Finał Konkursu Naukowego E(x)plory, Festiwal Nauki i Technologii E(x)plory oraz XI Kongres E(x)plory „Edukacja dla innowacji. Innowacje w edukacji”.

Źródło zdjęcia: fot. Miki Koren, Weizmann Institute of Scienceעברית: מיקי קורן, מכון וייצמן למדע, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons